Autor: Piotr Adamek SVD¹

Na wyspie Pulau Ubin, na wschód od Singapuru, miejscowi mieszkańcy oddają część katolickiej niemieckiej dziewczynie. Tłum² pielgrzymów, przeważnie chińskiego pochodzenia, przychodzi regularnie do jej świątyni nazywanej Sanktuarium Berlińskim (Bolin yuan 柏林苑), świątynią Lady Datuk³ (Nadu guniangmiao 拿督姑娘庙) lub po prostu Sanktuarium Niemieckiej Dziewczyny (Deguo guniangmiao 德国姑娘庙). Na ołtarzu umieszczona jest lalka Barbie, uosabiająca dziewczynę, a wokół znajdują się liczne przedmioty kojarzone zwykle z młodą kobietą: szczotki do włosów, perfumy, pomadki, biżuteria⁴. Z różowej pozytywki płyną łagodne tony. Wierni ofiarują kwiaty i kadzidełka. Słychać słowa modlitwy. Według legendy około stu lat temu razem ze swoją rodziną⁵ mieszkała w tej okolicy na plantacji kawy niemiecka dziewczyna. Gdy wybuchła pierwsza wojna światowa, wszyscy tutejsi Niemcy zostali internowani przez brytyjskie wojsko. Tylko osiemnastoletniej dziewczynie udało się uciec do lasu. Tu jednak zgubiła drogę i zginęła nieszczęśliwie, spadając ze skały. W miejscu, gdzie znaleziono jej ciało, miejscowi mieszkańcy zaczęli składać kwiaty i palić kadzidło. Później na wzgórzu chińscy robotnicy wznieśli małą świątynię, w której złożono urnę z prochami dziewczyny⁶, kamień z miejsca, gdzie znaleziono jej ciało i katolicki krzyż⁷. Przychodzący tu pielgrzymi wierzą, że duch dziewczyny przynosi tym, którzy się w tym miejscu modlą, szczęście. Mówi się też, iż karze tych, którzy zachowują się w świątyni nieodpowiednio; że widziano jej cień; iż ludzie zaczynają tu nagle mówić po niemiecku⁸.

Analogiczną historię i podobną świątynię można znaleźć na Tajwanie. Na brzegu morza, w miejscowości Kending 墾丁 (Sheding 社頂, powiat Pingtung) na południowo-wschodnim krańcu Tajwanu, miejscowi mieszkańcy oddają cześć „holenderskiej księżniczce” (helan gongzhu 荷蘭公主), na ołtarzu z lewej strony w świątyni tułających się duchów (Wanying gong miao 萬應公廟). Mówi się o nadnaturalnej mocy księżniczki. Wierni przynoszą w ofierze kwiaty, kobiece przedmioty, a także małe modele statków w nadziei, że księżniczka przyniesie im szczęście. Istnieje wiele legend starających się wyjaśnić pochodzenie świątyni. Wszystkie wspominają o tragedii, która wydarzyła się tam w przeszłości. Jedna z nich pochodzi z XVII wieku, kiedy ta część Tajwanu była oficjalnie holenderską kolonią. Podobno w 1641 roku przypłynął tu holenderski statek z księżniczką Małgorzatą⁹, która chciała odwiedzić swojego duńskiego narzeczonego Maartena Wesselinga. Załoga została jednak nieoczekiwanie zaatakowana przez lokalne plemiona. Zabito wszystkich. Zginęła również księżniczka¹⁰. Inna historia podaje, że 200 lat później, w 1867 roku na południowym wybrzeżu Tajwanu rozbił się amerykański statek „Rover”. Również w tej historii kapitan statku Joseph W. Hunt i jego żona zostali zamordowani, dając być może początek legendzie o „holenderskiej księżniczce”¹¹. Podobno w czasie japońskiego panowania na Tajwanie, w 1931 roku, jeden z rybaków znalazł na brzegu ludzkie kości, które złożył w pobliskiej świątyni tułających się duchów. Ponieważ w ciągu następnych kilku lat w okolicy wydarzyło się wiele nieszczęść, poproszono o pomoc medium (jitong 乩童), które nieoczekiwanie zaczęło mówić po angielsku. Po przetłumaczeniu dowiedziano się, że kilkaset lat temu w tym miejscu zamordowana została zamorska „rudowłosa księżniczka” (hongmao gongzhu 紅毛公主). Ponieważ nie może ona wrócić na swój statek, z gniewu sprowadza na ludzi nieszczęścia. Miejscowi ludzie zbudowali najpierw papierowy statek, próbując wysłać księżniczkę z powrotem „za morze”, jednak statek uparcie powracał do brzegu. Po ponownej konsultacji z medium, księżniczka oświadczyła, że ​​chce pozostać na brzegu i zamieszkać w świątyni tułających się duchów¹². W ten sposób nieszczęścia zostały zażegnane, a „holenderska księżniczka”, znana również jako księżniczka ośmiu skarbów (babao gongzhu 八寶公主), jest czczona od tamtej pory jako opiekunka tego miejsca. Według doniesień w 2008 roku w pobliskich górach zaginęła miejscowa starsza kobieta. Gdy odnaleziono ją po pięciu dniach, opowiadała o długowłosej nagiej kobiecie, która próbowała ukraść jej ubranie, a następnie zmuszała do błądzenia po górach. Zwrócono się do medium, które wyjaśniło, że to rozgniewana księżniczka sprowadzi śmierć na dziesięciu mieszkańców. We wsi wybuchła panika. Pospiesznie przeprowadzono rytuał pojednania, który przebłagał księżniczkę i przywrócił spokój¹³. 

Galeon, fot. Pexels.com

Fenomen świątyni dziewcząt

Te dwie historie nie są odosobnionymi przypadkami, lecz stanowią część fenomenu świątyni dziewcząt (guniangmiao 姑娘廟), popularnego w chińskiej religii ludowej, zwłaszcza na Tajwanie. Według lokalnych wierzeń duchom zmarłych niezamężnych kobiet nie wolno oddawać czci w świątyni przodków ani w ich własnym domu rodzinnym¹⁴. Tylko poprzez małżeństwo kobieta nabywa prawo, by jej imię zostało zapisane na tabliczce przodków na ołtarzu w domu męża, gdzie można jej składać ofiary. Uważa się, że dziewczynki, które umierają w młodym wieku, zanim wyjdą za mąż, stają się „samotnymi duchami” (gugui 孤魂 lub guniang 孤娘), nieszczęśliwymi i błąkającymi się po świecie¹⁵. Aby tego uniknąć, rodzina dziewczyny aranżuje tak zwane małżeństwo duchów (minhun 冥婚), dzięki któremu zmarła dziewczyna otrzymuje „nową rodzinę”¹⁶. Aby zaaranżować małżeństwo duchów, rodzina zmarłej dziewczyny kładzie na ulicy czerwoną kopertę z pieniędzmi, kosztownościami, kosmykiem włosów córki i datą jej urodzin i śmierci. Mężczyzna, który podniesie taką kopertę, powinien zaakceptować małżeństwo z duchem dziewczyny¹⁷.

Innym rozwiązaniem jest zbudowanie świątyni dziewcząt, w której duchowi dziewczyny będą składane ofiary. Takie świątynie są rozsiane po całym Tajwanie. Często jest to po prostu mała kapliczka, przy której modlą się miejscowi mieszkańcy. Ale są też większe świątynie dziewcząt, takie jak np. świątynia w Shiding 石碇 (Nowe Tajpej). Czasami duch dziewczyny jest czczony w części większej świątyni, np. w świątyni bóstwa ziemi (tudigong 土地公). Nazwa świątyni dziewcząt (guniang miao) jest często poprzedzana nazwiskiem czczonej w niej dziewczyny (np. Pan guniang miao 潘姑娘廟) lub zastępowana innym tytułem (np. yunügong 玉女宮)¹⁸. W przeciwieństwie do świątyni bóstwa (zwanej „świątynią światła”, yangmiao 陽廟), większość świątyń dziewcząt jest klasyfikowana jako „świątynie cienia”, yinmiao 隱廟). Tylko nieliczne z duchów dziewcząt „ze względu na szczególną moc duchową” odbierają cześć jako bóstwa (shen 神), jak np. w świątyni Guandu Yunügong 關渡玉女宮 w Tajpej.

Powodów, dla których zbudowano konkretną świątynię dziewcząt, jest wiele: na przykład, jeśli zmarła dziewczyna była ceniona za życia przez miejscowych mieszkańców, jeśli po śmierci wysłuchała czyjejś modlitwy i pomogła w potrzebie, jeśli pojawiła się komuś we śnie i poprosiła o ofiary, itp. Większość Tajwańczyków unika świątyń dziewcząt jako nieczystych „ciemnych świątyń”. Są też jednak tacy, zwłaszcza kobiety, którzy proszą „dziewczynę” o błogosławieństwo i uzdrowienie, lub przyjmują „święcenia” jako jej przybrane córki (yangnü 養女)¹⁹. „Dziewczynie” ofiarowane są przeróżne kobiece przedmioty, kwiaty i biżuteria, które, według wiernych, dają jej radość. Mężczyźni przychodzą do świątyni dziewcząt, by prosić o bogactwo i szczęśliwy los. Przeważnie jednak odradza się mężczyznom odwiedzanie tych miejsc jako niebezpiecznych. Uważa się, że „dziewczyna” może łatwo wpaść w gniew, jeśli wspomni się, że nie wyszła za mąż, lub przeciwnie, może wybrać mężczyznę na swojego narzeczonego i go prześladować. Dlatego też w większości świątyń dziewcząt nie modli się o szczęśliwe małżeństwo, chociaż np. w Chen guniangmiao 陳姑娘廟 w Tucheng (Nowe Tajpej) popularne jest właśnie błogosławieństwo narzeczonych²⁰. W świątyni dziewcząt nie wolno śmiać się ani kłócić, gdyż, jak się uważa, wywołuje to gniew „dziewczyny”.

Z każdą ze świątyń dziewcząt związane są tragiczne i pełne nadziei historie: zwykle o tragicznie zmarłych „dziewczynach” oraz o ludziach, którzy spotkali je we śnie lub na jawie i zostali przez nie obdarowani lub ukarani. Niektóre z tych historii zostały przedstawione poniżej.

W świątyni holenderskiej księżniczki, fot. Storystudio.tw

Słynna Nefrytowa Pani i dwie inne dziewczyny

Wśród tajpejskich świątyń szczególne miejsce zajmuje Świątynia Nefrytowej Pani w Guandu (Guandu Yunügong 關渡玉女宮) na północno-zachodnich obrzeżach miasta²¹. Według legendy dwieście lat temu (w 1820 roku) w rodzinie Lin 林urodziła się dziewczynka. Jej rodzina dopiero niedawno przybyła na Tajwan i nie miała dotąd dzieci, dlatego uznała dziewczynkę za dar od bogini Mazu – bogini mórz, bardzo czczonej na Tajwanie w około tysiącu świątyniach²². Mianowicie oboje rodzice długo pościli i modlili się w miejscowej świątyni Mazu, by uprosić upragnione potomstwo. Według sąsiadów przy narodzinach dziewczynki w jej domu widziano kolorowe światło i unosił się przyjemny zapach. Podobno utalentowana i pobożna dziewczyna już od trzeciego roku życia nie jadła mięsa, często medytowała w świątyni i została mniszką (xiangu 仙姑). Ponieważ wspominała, że otrzymuje bezpośrednie rady od bogini Mazu, została uznana za jej reinkarnację (lingtong 靈童)²³. Już za życia pomagała też zawsze w potrzebie miejscowym mieszkańcom. Podobno około 1836 roku, podczas wielkiej suszy, ukazała się we śnie jednemu z urzędników. Gdy ten rozpoznał ją nazajutrz w świątyni i poprosił, by pomodliła się o deszcz, natychmiast zaczęła się ulewa. Jednak dwa lata później, gdy dziewczyna skończyła osiemnaście lat, zmarła nagle podczas medytacji lub – według innej wersji – została zabrana prosto do nieba²⁴.  Po jej śmierci w domu rodziców wzniesiono świątynię ze złotym posągiem dziewczyny, a wierni z całej okolicy opowiadali o licznych cudach za jej przyczyną²⁵. Świątynia Nefrytowej Pani w Guandu jest przykładem tego, że „dziewczyna”, która pomaga ludziom i wysłuchuje ich prośby, może stać się boginią, a „świątynia cienia” może być uznana za „świątynię światła”.

Dwie inne tajpejskie świątynie dziewcząt pozostały „świątyniami cienia”. Obie znajdują się w centralnej części miasta w dzielnicach Zhongshan 中山 i Guting 古亭²⁶.  Są to małe, proste kaplice, położone bezpośrednio przy miejskiej ulicy, dostępne dla każdego. Świątynia w Zhongshan jest pełna światła. Wewnątrz znajduje się tabliczka przodków dziewczyny z rodziny Su. Można w niej zobaczyć wiele ofiarowanych kwiatów i lamp zapalanych ku jej czci. Od czasu do czasu ktoś przychodzi na modlitwę i zapala kadzidełka. Zupełnie inne, mroczne wrażenie robi świątynia w Guting, położona w cieniu pobliskiego wieżowca. Jej kamienne filary ozdobione są rzeźbionymi postaciami ludzi. Prawie całe pomieszczenie zajmuje olbrzymi stół. Sanktuarium świątyni jest oddzielone ciężkimi kratami, za którymi z trudnością dostrzec można kilka figur. Również w tej świątyni jest palone kadzidło.

Zgodnie z tradycją zapisaną na tablicy umieszczonej w 2007 roku na świątyni dziewcząt w Zhongshan „pod koniec dynastii Qing” w słynnej pobliskiej dzielnicy Dadaocheng 大稻埕 urodziła się dziewczynka o imieniu Su Caiyun 蘇彩雲. Kilka lat później na Tajwanie wybuchła epidemia dżumy, która spowodowała śmierć „niezliczonych” osób²⁷, w tym również dziewczyny z rodziny Su. Rodzice pochowali ją przy drodze i postawili na jej grobie małą świątynię, w której składali ofiary. Czterdzieści lat później, w 1949 roku, miał miejsce incydent, który przypomniał mieszkańcom o „dziewczynie”. Rikszarz, który mieszkał w domu obok świątyni dziewcząt, chciał powiększyć swój dom. Ponieważ przybył niedawno z Chin i nie rozumiał miejscowych wierzeń, postanowił zburzyć świątynię młotem. Młot jednak nagle się ześlizgnął, poważnie raniąc mężczyznę i zmuszając go do rezygnacji z pierwotnego planu. Wszyscy okoliczni mieszkańcy uznali, że „dziewczyna” Su broni swojej świątyni. W 1964 roku dziewczyna Su objawiła się podobno rodzinie Chen 陳, która opiekowała się świątynią, i kilku innym sąsiadom. Wyraziła ona życzenie zobaczenia sztuki teatralnej. Specjalnie zaaranżowane przedstawienie teatru lalek²⁸ zgromadziło wszystkich sąsiadów z okolicy, którzy ofiarowali „dziewczynie” owoce i kwiaty. Według lokalnych mieszkańców opieka „dziewczyny” skutecznie oddaliła wszystkie nieszczęścia. Kiedy cztery lata później miejscy inspektorzy postanowili wyremontować ulicę i świątynię, wpierw poprosili o pozwolenie i instrukcję „dziewczynę”. Ustanowiono również święto świątynne w dniu jej urodzin, który określono, rzucając po modlitwie na ziemię dwa wróżebne kawałki drewna w kształcie półksiężyca (jiaobei筊杯)²⁹.

Również historia świątyni dziewcząt w Guting – Difu Yingong miao地府陰公廟 – na ulicy Roosevelta ma początek w tragicznym wydarzeniu. Podobno po powodzi, jaka nawiedziła Tajpej około stu lat temu, znaleziono w tym miejscu ciało młodej dziewczyny. Gdy miejscowi mieszkańcy rzucili jiaobei, prosząc „dziewczynę” o instrukcje, jak postąpić, wyraziła ona życzenie posiadania własnej świątyni, w której będzie czczona, i obiecała w zamian ochronę okolicy od katastrof i nieszczęść³⁰. Według tradycji pod koniec dynastii Qing na polu rodziny Lai 賴 na obrzeżach miasta powstała w tym miejscu świątynia, w której oddawano cześć wszystkim tragicznie zmarłym. Na ołtarzu umieszczono figurę „mrocznego bóstwa” (Yingong 陰公). Mimo że obecnie świątynia stoi na środku chodnika, wciśnięta między ulicę i wieżowiec, pozostaje od stu lat nietknięta. Podobno, gdy Henry Kao Yu-shu 高玉樹 (1913–2005) został prezydentem miasta Tajpej³¹ i rozpoczął przebudowę głównej ulicy, nakazał on zburzenie świątyni, ponieważ blokowała przejście dla pieszych. Jednak okoliczni mieszkańcy, którzy przestali czuć się bezpiecznie, zmusili go wkrótce do odbudowy świątyni na starym miejscu. Kiedy w pobliżu rozpoczęła się budowa stacji metra, dźwigi i maszyny budowlane ulegały częstym i niewytłumaczalnym awariom. Według przekazu ustały one dopiero, gdy główny inżynier, będący chrześcijaninem – udał się z ofiarą do świątyni dziewcząt, prosząc „dziewczynę” o przebaczenie. W 2000 roku władze miejskie ponownie zdecydowały o zburzeniu świątyni, aby poszerzyć ulicę Roosevelta. Jednak i tym razem protesty okolicznych mieszkańców uratowały świątynię. Została ona nawet odremontowana. Do dzisiaj Tajwańczycy wierzą w silną i skuteczną duchową opiekę „dziewczyny”. Przed świątynią urządzane są przedstawienia teatralne, a wierni ofiarują duże sumy pieniędzy na utrzymanie świątyni³², prosząc o szczęście i bezpieczeństwo, a także dziękując za otrzymane łaski³³.

Guting – Difu Yingong miao, fot. Mapio.net

Siedem świątyń

W Nowym Tajpej (New Taipei City), mieście, które otacza stolicę Tajpej, znajduje się siedem świątyń dziewcząt. Wszystkie poświęcone są konkretnej dziewczynie, choć często znane jest jedynie jej nazwisko. Najbardziej znane są zapewne większe świątynie w Shiding 石碇³⁴ i w Sanxia 三峽³⁵, zbudowane ku czci Wei Bian xiangu 魏扁仙姑i Huang Weiniang 黃尾娘. Pozostałe pięć świątyń: w Ruifang 瑞芳 (Lan guniangmiao 藍姑娘廟), Xizhi 汐止 (Hong guniangmiao 紅姑娘廟, zwana także Taiyuan Defuju 太原德富居)³⁶, Shulin 樹林 (Tu guniangmiao 涂姑娘廟)³⁷, Xindian新店 (Shen guniangmiao 沈姑娘廟)³⁸ i Tucheng土城 (Chen guniangmiao陳姑娘廟 lub Xingfumiao 幸福廟)³⁹ są prostymi małymi kaplicami, odwiedzanymi zwykle tylko przez okolicznych mieszkańców. O tych małych świątyniach i ich historiach zachowało się niewiele informacji.

W świątyni w Shiding czczona jest dziewczyna o imieniu Wei Bian 魏扁. Według tekstu na ścianie świątyni z 1993 roku urodziła się ona w 1864 roku i zmarła w 1879 roku z powodu choroby (według innej wersji popełniła samobójstwo z powodu nieodwzajemnionej miłości). Dziewczyna została pochowana w lesie należącym do rodziny Wei. Ponieważ była jedynaczką, po śmierci rodziców nie było nikogo, kto mógłby porządkować jej grób i składać ofiary. Las został też wkrótce sprzedany przez krewnych rodziny Wei mężczyźnie o imieniu Zeng Gui 曾桂. Ten jednak wkrótce potem nieoczekiwanie zachorował na poważną chorobę stóp i żaden lekarz nie był mu w stanie pomóc. Zdesperowany mężczyzna udał się po czterech latach nieudanego leczenia do wróżbity, od którego dowiedział się o cierpiącej i samotnej „dziewczynie”, która w ten sposób prosi go, by „zebrał jej kości” (jiangu 撿骨) i pochował ją we właściwy sposób⁴⁰. Mężczyzna zrobił tak, jak polecił mu wróżbita i zbudował w lesie świątynię ku czci dziewczyny Wei, a jego stopy niedługo potem się zagoiły. Wkrótce miejscowi mieszkańcy zaczęli odwiedzać świątynię, w której – jak twierdzili – otrzymywali błogosławieństwo i doświadczali duchowej mocy. W 1951 roku syn Zeng Gui’a zbudował większą świątynię. Również obecnie do świątyni w Shiding przyjeżdża, często z daleka, wiele osób, które proszą „dziewczynę” o zdrowie i bogactwo⁴¹. Inaczej niż w większości innych świątyń dziewcząt kobiety przychodzą tu również, by prosić o dobrego męża. Niektóre z nich zostają przybranymi córkami „dziewczyny”. Świątynię odwiedza wielu turystów, przyjeżdżają również rodzice niedawno zmarłych dziewcząt, którzy przywożą tu tabliczki przodków z imieniem swojej córki, ufając, iż znajdzie ona w tym miejscu wieczny odpoczynek. W świątyni znajduje się obecnie sto takich tabliczek⁴². Zgodnie z regułą świątyni rodzice najpierw zapisują na kartce czerwonego papieru imię zmarłej dziewczyny oraz datę jej urodzin i śmierci, wkładają kartkę do urny z piaskiem i trzema kadzidełkami. Następnie przywożą urnę z imieniem córki do świątyni, wołając ją nieustannie po imieniu i wyjaśniając jej, dokąd jedzie. W świątyni odbywa się specjalna ceremonia, a imię dziewczyny zostaje uwiecznione na specjalnej tablicy⁴³.

Obecna świątynia to przestronny dwupiętrowy budynek. W dużej sali na piętrze znajduje się figura „dziewczyny” strzeżona przez dwa złote smoki. Na kamiennym ołtarzu ofiarowane są kwiaty, a na regałach wzdłuż ścian leżą damskie torebki, ubrania i wiele innych typowo kobiecych przedmiotów. Przychodzące do świątyni młode kobiety są zachęcane, by wziąć je na pewien czas do domu i używać, co według wiernych, gwarantuje szybkie zawarcie małżeństwa⁴⁴.  Przed ołtarzem ustawiono stoły i krzesła, które pozwalają wygodnie spędzić kilka godzin w świątyni dziewcząt. Świątynia posiada również bibliotekę, a także własną stronę na Facebooku⁴⁵.

Pagoda w Tajpej, fot. Markus Winkler, Pexels.com

O powstaniu świątyni dziewczyny w Sanxia informuje tablica umieszczona na ścianie świątyni. W 1756 roku przybył na Tajwan niejaki Huang Xiangsheng 黃享生. Jego syn zbudował dom w Sanxia i zrodził trzech synów, a w 1813 roku również córkę o imieniu Huang Weiniang 黃尾娘. Podczas mroźnej zimy rodzina Huang próbowała się ogrzać przy ognisku. Wybuchł pożar, a 17-letnia wówczas dziewczyna zginęła w płomieniach. Po kilku latach młoda kobieta objawiła się rodzinie we śnie, ogłaszając swoją wolę zostania „dziewczyną”⁴⁶. Na przeznaczonym dla niej jako „posag” gruncie zbudowano kamienną świątynię. Dziś odnowiona świątynia stoi na skrzyżowaniu przy głównej ulicy Sanxia i ma własny przystanek autobusowy. Wewnątrz świątyni, przed posągiem „Świętej Matki” (shengma 聖媽), składane są w ofierze owoce i kobiece przedmioty. Na ścianach wisi wiele czerwonych woreczków z kartkami zawierającymi imiona zmarłych dziewczyn i z popiołem kadzidła wypalonego na ich cześć⁴⁷. Podobnie jak w Shiding, woreczki zostały przywiezione przez rodziców, pragnącym zapewnić córkom wieczny odpoczynek. Świątynię odwiedza wielu wiernych przekonanych, że znajdą tu rozwiązanie swoich problemów. W Sanxia znajduje się też inna mała świątynia dla dziewcząt – Zhentou guniangmiao 圳頭姑娘廟, przy górskiej drodze, na peryferiach, trzy kilometry od centrum miasta. Na regale w tej małej świątyni umieszczono kilka urn, a na zewnątrz zbudowano ceglany ołtarz i postawiono kilka krzeseł. Również w tej świątyni są zapalane lampy, a przed figurą „dziewczyny” składane są ofiary.

Na północno-wschodnim cyplu Taiwanu w Bitou 鼻頭 (Ruifang) około 200 metrów od brzegu morza, pomiędzy dwiema górami, stoi świątynia poświęcona dwóm dziewczynom z rodziny Lan – Lan guniangmiao 藍姑娘廟. Na ołtarzu, przed tablicą przodków, na której zapisano dwa imiona: Lan Meiying 藍美英 i Lan Pengzai 藍椪仔, palą się kadzidełka i płoną świece. Na ścianie wiszą portrety dwóch dziewcząt⁴⁸. Podobno w 1951 roku w tym miejscu, w trakcie nagłego osuwiska ziemi zginęły dwie siostry⁴⁹. Podobnie jak „dziewczyna” z Sanxia pojawiły się po pewnym czasie we śnie bratu i poprosiły o postawienie im świątyni. W ten sposób, w miejscu, gdzie zginęły dziewczyny, powstała mała kaplica. Miejscowi mieszkańcy zapewniają, że obie „dziewczyny” wysłuchują wszystkich próśb modlących się, a zwłaszcza pomagają w dojściu do bogactwa. Niezbędne jest jednak dotrzymanie wszystkich złożonych obietnic, ponieważ każdy otrzymany dar musi zostać w jakiś sposób spłacony. W 2010 roku niejaki Chen 陳 z Taoyuan przyznał, że objawiły mu się obie „dziewczyny” Lan i poprosiły go o odnowienie świątyni⁵⁰.Wkrótce świątynia dziewcząt została wyremontowana. W 2018 roku żołnierz pełniący wartę w pobliżu świątyni dziewcząt Lan zauważył wieczorem pijanego oficera, który kopnął bramę świątyni. W nocy ten sam żołnierz miał wrażenie, że do koszar wchodzi „dziwna postać”, a rano wspomniany oficer obudził się z poważną raną głowy. Dwa dni później oficerowie z koszar udali się do świątyni dziewcząt, by prosić je o przebaczenie⁵¹.   

Na temat pozostałych czterech świątyń dziewcząt w mieście Nowe Tajpej jest niewiele dostępnych informacji. Wiadomo, że świątynia dziewcząt w Xizhi została zbudowana w 1912 roku⁵² na małej górskiej drodze poza miastem. Została ona postawiona ku czci dziewczyny z rodziny Hong 紅. Ta odnowiona w 1988 roku świątynia ma zaledwie półtora metra wysokości i – w przeciwieństwie do większości innych świątyń – nie posiada bramy wejściowej. Wewnątrz świątyni znajduje się ołtarz z tabliczką przodków i urna z kadzidełkami. Nie udało się ustalić, kim była dziewczyna Hong i jaka była jej historia. Świątynia Dziewczyny z Rodziny Tu (Tu guniangmiao 涂姑娘庙) w Shulin znajduje się na wąskiej uliczce w dzielnicy mieszkalnej i przylega do pobliskiego domu. Na głównym ołtarzu wewnątrz świątyni znajduje się figura „dziewczyny”, a na stole ofiarnym pośrodku sali umieszcza się co pewien czas figurę bóstwa ziemi. Według wyjaśnień wiernych bóstwo ziemi sprawuje nadzór nad „dziewczyną”, bo choć „jest ona podobna do shen神 (bóstwa, ducha opiekuńczego), to pozostaje mimo wszystko gui鬼 (duchem nieprzewidywalnym, kapryśnym)⁵³.

Historie dziewcząt ze świątyń w Xindian i Tucheng również zostały prawdopodobnie zapomniane. Nawet sąsiedzi obu świątyń nie potrafili udzielić żadnych informacji na ich temat⁵⁴. O świątyni w Xindian wiadomo tylko, że została postawiona ku czci dziewczyny z rodziny Shen (Shen guniang 沈姑娘). Ta mała świątynia z czerwonej cegły znajduje się przy bocznej drodze niedaleko opuszczonej kopalni węgla. Przed drzwiami umieszczono urnę z kadzidełkami, a obok ustawiono różowy regał na damskie przedmioty. Wewnątrz na ołtarzu znajduje się figura „dziewczyny” w złotej koronie, a przed nią ustawione są miseczki z jedzeniem składanym jako ofiara⁵⁵. Świątynia w Tucheng znajduje się w górach za miastem. Jest ona poświęcona dziewczynie z rodziny Chen 陳 i nazywana również Xingfumiao 幸福廟 – „świątynią szczęścia”. Na ołtarzu wewnątrz świątyni stoi tabliczka przodków. Przed ołtarzem ustawiono kilka par damskich pantofli. Obok, z prawej strony świątyni dziewcząt, znajduje się mniejsza świątynia bóstwa ziemi o wysokości jednego metra. Podobno „z całego świata” przyjeżdżają tu narzeczeni, by prosić o błogosławieństwo dla swojego małżeństwa⁵⁶.

Pomimo olbrzymich zmian, jakie zaszły w tajwańskim społeczeństwie w ostatnich dziesięcioleciach, Tajwańczycy nadal przychodzą do świątyni dziewcząt ze swoimi troskami, wierząc, że zostaną wysłuchani. W rodzinach i w Internecie opowiadane są szczęśliwe i tragiczne historie, osobiste przeżycia i fikcyjne epizody, śmiertelnie poważne i anegdotyczne relacje, które łączy ludowa wiara w „dziewczynę”. Pewien mężczyzna skarży się na swoim blogu, że zapomniał poprosić „dziewczynę” o błogosławieństwo i szczęśliwy los na loterii, co z pewnością pozwoliłoby mu wygrać najwyższą nagrodę⁵⁷. Młody chłopak opowiada na popularnym portalu informacyjnym ETtoday⁵⁸, że grał z przyjaciółmi w „prawdę czy wyzwanie” i otrzymał zadanie, by ukraść jabłko ze świątyni dziewcząt w Tajpej i je zjeść. Gdy wieczorem tego samego dnia przyjaciele wracali na motocyklach z Yilan 宜蘭 do Tajpej, wszyscy poczuli nagle dziwny zapach, a u chłopaka pojawiły się gwałtowne i silne bóle brzucha. Chwilę później ujrzał stojącą na poboczu dziewczynę, która dziwnie się uśmiechnęła, poczuł się sparaliżowany i nie wyrobił się na zakręcie. Ostatecznie trafił do szpitala z ciężkimi złamaniami, przekonany, że jest to kara otrzymana od „dziewczyny” za kradzież jabłka z jej świątyni⁵⁹. Dzięki takim, na przykład, doświadczeniom fenomen świątyni dziewcząt jest nadal żywy w tajwańskim społeczeństwie⁶⁰, przypominając – jak w przeszłości – o ludzkich tragediach i obiecując nadzieję na szczęście.

 

Przypisy:

¹ Piotr Adamek SVD jest wykładowcą Instytutu Religioznawstwa Katolickiego Uniwersytetu Fu Jen na Tajwanie. Niniejszy artykuł został opublikowany w języku niemieckim pod tytułem Tragödie und Hoffnung auf Glück. Geschichten aus den Mädchen-Tempeln w czasopiśmie „China heute” 3 (2021), s. 155–163.

²   www.vimeo.com/46995736 (dostęp 15 lipca 2022). Na tej stronie dostępne jest też video o świątyni. Zob. również inny film na ten temat: www.youtube.com/watch?v=Nw_dQmej8ts (dostęp 15 lipca 2022).

³ Datuk to wysoki malajski tytuł honorowy. Tytuł Datuk Gong (Nah Tuk Kong) jest również używany w Azji Południowo-Wschodniej w stosunku do ducha opiekuńczego lub bóstwa ziemi.  Por. https://sg.news.yahoo.com/datuk-gong--the-god-of-the-chinese--indians-and-malays-073119502.html?linkId=19260841 [dostęp: 15.07.2022].

⁴ Beokong.com: www.beokeng.com/disptemple.php?temple=german-girl-shrine (dostęp: 15.07. 2022].

⁵ Dokumenty wspominają o dwóch niemieckich rodzinach mieszkających na wyspie: Daniela Brandta i Hermanna Mühlinghausa. Jednak tożsamość dziewczyny pozostaje do dzisiaj nieznana. Zob.: www.nparks.gov.sg/pulau-ubin/heritage/places-of-interest/german-girl-shrine [dostęp: 15.07.2022].

⁶ Urna została skradziona w 1974 roku, aby „wykorzystać potężną duchową moc dziewczyny do magicznych rytuałów”. Zob.: www.unmyst3.com/2009/06/ubin-german-girl-temple.html [dostęp: 5. 09.2021].

⁷ Nparks.gov.sg: www.nparks.gov.sg/pulau-ubin/heritage/places-of-interest/german-girl-shrine; www.remembersingapore.org/2012/10/13/german-deity-at-ubin [dostęp: 15.07.2022].

⁸ What, when, how, www.what-when-how.com/haunted-places/ubin-german-girl-temple-pulau-ubin-singapore-haunted-place; więcej informacji o świątyni, Samuel J. Burris, The White Girl of Pulau Ubin, „Changi” November 1993, s. 28–29; Jeff Belanger (ed.), 2009, Encyclopedia of Haunted Places: Ghostly Locales from Around the World,  s. 264–265; www.frische-medien.de/kunden/fgg [dostęp: 15.07.2022].

⁹ Przypuszcza się, że księżniczka Małgorzata mogła być wnuczką Maurycego Orańskiego (1567–1625) albo dziewczyną z obrazu Rembrandta Straż nocna, zob.: Shi Wencheng 石文誠, Helan gongzhu shangle an? Yiduan chuanshuo, lishi yu jiyide jiaocuo licheng 荷蘭公主上了岸？一段傳說、歷史與記憶的交錯歷程, „Taiwan wenxian” 臺灣文獻, nr 60.2 (2009), s. 186. Peter Kang, Seeking ‘roots‘ in Taiwan. ‘Red Hair’ and the Dutch Princess of Eight Treasures, w: J. Bruce Jacobs, Peter Kang (ed.), Changing Taiwanese Identities, Abingdon 2017, s. 32.

¹⁰ China Times, www.chinatimes.com/hottopic/20150610004309-260809?chdtv [dostęp: 15.07.2022].

¹¹Peter Kang, Seeking ‘roots’ in Taiwan…, s. 31.

¹²Shi Wencheng 石文誠, Helan gongyhu shangle an?..., s. 187.

¹³Story Studio: www.storystudio.tw/article/gushi/the-princess-of-netherlands [dostęp: 15.07.2022].

¹⁴Lin Fushi 林富士, Gugui yu guixiong de shijie: Bei Taiwan de ligui xinyang 孤魂與鬼雄的世界：北臺灣的厲鬼信仰, Banqiao 1995, s. 100.

¹⁵Więcej o duchach zmarłych dziewcząt zob.: Huang Pingying 黃萍瑛, Taiwan minjian xinyang ‚guniang‘ de fengsi: yige Taiwan shehui shi de kaocha 臺灣民間信仰「孤娘」的奉祀─一個臺灣社會史的考察 , Banqiao 2006, s. 15–35.

¹⁶Więcej o małżeństwach duchów zob.: Huang Pingying 黃萍瑛, Taiwan minjian xinyang, guniang' de fengsi: yige Taiwan shehui shi de kaocha 臺灣民間信仰「孤娘」的奉祀─一個臺灣社會史的考察, Banqiao 2006, s. 37–68.

¹⁷Jhang JhuCin, Examining Cultural Discourses in Taiwanese Gender and Sexual Minority. Tongzhi Family-of-Origin Relationships, „Cross-Currents: East Asian History and Culture Review” 33 (2019), s. 131.

¹⁸Huang Pingying 黃萍瑛, Taiwan minjian xinyang…, s. 75–76.

¹⁹Również kobiety lekkich obyczajów uważają „dziewczynę” za opiekunkę i patronkę. Por.: Meir Shahar, Robert P. Weller (ed.), 1996, Unruly Gods: Divinity and Society in China, Honolulu, s. 32.

²⁰Bai Shunyu 白順裕, Taiwan de ligui xinyang: guniangmiao yu minghun 台灣的厲鬼信仰 —姑娘廟與冥婚, www.host.nljh.tyc.edu.tw/~psy1646/姑娘廟與冥婚.htm [dostęp: 15.07.2022].

²¹No. 222, Lane 301, Section 3, Dadu Road, Beitou District, Taipei City.

²²Należy zauważyć, że według tradycji Mazu była, podobnie jak Nefrytowa Pani, panną o imieniu Lin Moniang 林默娘, która zginęła w X wieku w czasie sztormu na morzu, gdy próbowała ocalić swoją rodzinę. Również po jej śmierci miejscowi mieszkańcy mówili o wielu cudach, dzięki czemu została uznana za patronkę rybaków i żeglarzy. Więcej na temat bogini Mazu i jej roli jako patronki Tajwanu zob. Jacob Tischer, Mazus neue Heimat. Interpretationen und Institutionen einer chinesischen Göttin in Taiwan, Berlin 2014. 

²³關渡玉女宮-生平簡介 Guandu Yunu Gong - Biografia www.sites.google.com/a/ktu.tw/temple/1-1 [dostęp: 15.07. 2022].

²⁴Bobee.nownews.com: www.bobee.nownews.com/20180516-21491?state=news [dostęp: 5. 09.2021].

²⁵Zob. film z obchodów dwusetnych urodzin Nefrytowej Pani w lutym 2020 roku: www.youtube.com/watch?v=8L5fdQp4P2E [dostęp 15.07.2022].

²⁶Świątynia dziewcząt Su (Su guniangmiao 蘇姑娘廟), nazywana również Su shan tang 蘇善堂, znajduje się w tajpejskiej dzielnicy Zhongshan (No. 56-3 Section 2, Xinsheng North Road, Zhongshan District, Taipei City). Świątynia dziewcząt w Guting jest nazywana Guting Difu Yingong Tempel 古亭地府陰公廟 i znajduje się przy ulicy Roosevelta – jednej z głównych ulic miasta (No. 1, Tong'an Street, Zhongzheng District, Taipei City). 

²⁷W latach 1896–1917 epidemia dżumy na Tajwanie kosztowała życie 25 000 ludzi. Szczególnie mocno dotknięty był region miasta Tajpej. Zob.: www.blogkhc.blogspot.com/2020/02/blog-post_15.html; www.accuspeedy.com.tw/L02_library_2/040_Infect_disease/13_mouse_plague.htm [dostęp: 15.07.2022].

²⁸Tajwański teatr lalek budaixi 布袋戲 jest tradycyjnie przedstawiany w świątyniach.

²⁹Zob. także: www.historicalpiggy.com/2017/09/21/sugoddess [dostęp: 15.07.2022].

³⁰Newton.com.tw: www.newton.com.tw/wiki/古亭地府陰公廟[dostęp: 15.07.2022].

³¹Henry Kao Yu-shu był dwukrotnie prezydentem miasta Tajpej w latach 1954–1957 i 1964–1972.

³²News.ltn.com.tw: www.news.ltn.com.tw/news/society/paper/108358 [dostęp: 5.09.2021].

³³Newton.com.tw: www.newton.com.tw/wiki/古亭地府陰公廟 [dostęp: 15.07.2022].

³⁴No. 22-1, Dahuge, Shiding District, New Taipei City.

³⁵No. 218, Sanshu Road, Sanxia District, New Taipei City.

³⁶No. 112, Section 2, Xiangzhang Road, Xizhi District, New Taipei City.

³⁷No. 216, Lane 37, Xinxing Street, Shulin District, New Taipei City. 

³⁸No. 96, Anxiang Road, Xindian District, New Taipei City.

³⁹No. 83-4, Longquan Road, Tucheng District, New Taipei City.

⁴⁰Na Tajwanie uważa się, że zebranie kości zmarłego po ok. 6–12 latach jest niezbędne dla pokoju duszy zmarłego: www.wukong.toutiao.com/question/6714294827036442891 [dostęp: 5.09.2021].

⁴¹Blog.xuite.net: www.blog.xuite.net/hn85011982/twblog/137684368 [dostęp: 15.07.2022].

⁴²Web.archive.org: www.web.archive.org/web/20140714230635/ http://tour.ntpc.gov.tw/page.aspx?wtp=1&wnd=136&id=1248c9ba45700000a01a [dostęp: 15.07. 2022].

⁴³Sonhoo.com: www.cn.sonhoo.com/bdf/r9jf/3vzl/1puazjsb.html [dostęp: 5.09.2021].

⁴⁴Setn.com: www.setn.com/News.aspx?NewsID=438537 [dostęp: 15.07.2022].

⁴⁵Strona Guniangmiao na Facebooku: www.facebook.com/GuNiangMiao [dostęp: 15.07.2022].

⁴⁶Bryan S. Turner (ed.), The New Blackwell Companion to the Sociology of Religion, Malden–Oxford 2016, s. 238.

⁴⁷Arthur P. Wolf, Gods, Ghosts, and Ancestors, w: tegoż (red.), Religion and Ritual in Chinese Society, Stanford 1974, s. 149.

⁴⁸Oba portrety zostały podobno zdjęte w czasie niedawnej renowacji świątyni.

⁴⁹Rts.com.tw: www.rts.com.tw/v2/tr/2012/lmsjj/tr_lmsjj.htm [dostęp: 15.07. 2022].

⁵⁰Blog.xuite.net: www.blog.xuite.net/love620721/twblog/121237494; www.rts.com.tw/v2/tr/2012/lmsjj/tr_lmsjj.htm [dostęp: 15.07. 2022].

⁵¹Gamer.com.tw: www.forum.gamer.com.tw/C.php?bsn=60201&snA=18430 [dostęp: 5.09.2021].

⁵²Pixnet.net: pp4668.pixnet.net/blog/post/229929519-%2833路%29汐止區鄉長厝大埤-荷池-北港口獅仔頭山 [dostęp: 15.07. 2022].

⁵³Gamer.com: www.home.gamer.com.tw/creationDetail.php?sn=2989253 [dostęp: 15.07.2022]. Więcej o duchach w chińskich wierzeniach zob.: Hu Baozhu, Believing in Ghosts and Spirits, Sankt Augustin 2021.

⁵⁴Ivynimay: www.ivynimay.blogspot.com/2013/05/1020526.html; www.facebook.com/TaiwanTempleStory/posts/238949709991087 [dostęp: 15.07.2022].

⁵⁵Ivynimay: www.ivynimay.blogspot.com/2013/05/1020526.html; Für Bilder siehe auch: www.home.gamer.com.tw/creationDetail.php?sn=2989367 [dostęp: 5.09.2021].

⁵⁶Strona na Facebooku: www.facebook.com/TaiwanTempleStory/posts/238949709991087 [dostęp: 15.07.2022].

⁵⁷Rts.com.tw: www.rts.com.tw/v2/tr/2012/lmsjj/tr_lmsjj.htm [dostęp: 15.07. 2022].

⁵⁸ETtoday xinwenyun (ETtoday新聞雲): www.ettoday.net 

⁵⁹ETtoday xinwenyun: www.ettoday.net/dalemon/post/44623 [dostęp: 15.07.2022].

⁶⁰Więcej o fenomenie świątyni dziewcząt w dzisiejszym Tajwanie zob.: Wu Xuanci 吳宣慈, Cong guniangmiao xinyang yu chuanshuo tantao Taiwan nüxing jiaose bianqian 從姑娘廟信仰與傳說探討臺灣女性角色變遷 Cong guniangmiao xinyang yu chuanshuo tantao Taiwan nüxing jiaose bianqian, „Guoli Huwei keji daxue xuebao”國立虎尾科技大學學報, 32 (2014) 1, s. 69–83.

 

Źródła:

Burris, Samuel J., 1993, The White Girl of Pulau Ubin, „Changi” November 1993, s. 28–29.

Belanger, Jeff (red.), 2009, Encyclopedia of Haunted Places: Ghostly Locales from Around the World.

Hu Baozhu, 2021, Believing in Ghosts and Spirits, Sankt Augustin.

Huang Pingying 黃萍瑛, 2006, 臺灣民間信仰「孤娘」的奉祀─一個臺灣社會史的考察 Taiwan minjian xinyang, guniang‘ de fengsi: yige Taiwan shehui shi de kaocha, Banqiao.

Jhang JhuCin, 2019, Examining Cultural Discourses in Taiwanese Gender and Sexual Minority. Tongzhi Family-of-Origin Relationships, „Cross-Currents: East Asian History and Culture Review”, 33 (2019), s. 115–142.

Kang, Peter, 2017, Seeking ‘roots’ in Taiwan. ‘Red Hair’ and the Dutch Princess of Eight Treasures, w: J. Bruce Jacobs, Peter Kang (red.), Changing Taiwanese Identities, Abingdon, s. 27–38.

Lin Fushi 林富士, 1995, Gugui yu guixiong de shijie: Bei Taiwan de ligui xinyang 孤魂與鬼雄的世界：北臺灣的厲鬼信仰, Banqiao.

Meir, Shahar, Weller, Robert P. (red.), 1996, Unruly Gods: Divinity and Society in China, Honolulu.

Shi Wencheng 石文誠, 2009, Helan gongyhu shangle an? Yiduan chuanshuo, lishi yu jiyide jiaocuo licheng 荷蘭公主上了岸？一段傳說、歷史與記憶的交錯歷程, „Taiwan wenxian” 臺灣文獻, nr 60.2 (2009), s. 181–201.

Tischer, Jacob, 2014, Mazus neue Heimat. Interpretationen und Institutionen einer chinesischen Göttin in Taiwan, Berlin 2014.

Turner, Bryan S. (red.), 2016, The New Blackwell Companion to the Sociology of Religion, Malden–Oxford, s. 238.

Wolf, Arthur P., 1974, Gods, Ghosts, and Ancestors, w: Arthur P. Wolf (red.), Religion and Ritual in Chinese Society, Stanford, s. 131–182.

Wu Xuanci 吳宣慈, 2014, 從姑娘廟信仰與傳說探討臺灣女性角色變遷 Cong guniangmiao xinyang yu chuanshuo tantao Taiwan nüxing jiaose bianqian, „Guoli Huwei keji daxue xuebao”國立虎尾科技大學學報, 32 (2014) 1, s. 69–83.